Wat is Burnout?

Vaak wordt burn-out nog verwaart met ‘overspannenheid’: deze heeft een korte-termijn-oorzaak. De oorzaken van stress liggen binnen de afgelopen 3 maanden. Hier is ook sprake van veel stressklachten, echter uitputting staat als klacht niet op de voorgrond.
Bij burn-out is de persoon al veel langer (meer dan 6 maanden) over zijn grenzen heen gegaan. Het gevoel van totaal op te zijn, zich uitgeput voelen staat in de voorgrond. De zin van het werk wordt niet meer gezien en op het werk wordt gereageerd met reacties zoals walging of angsten. Ze willen niets meer te maken hebben met hun werk, wat lijkt alsof ze getraumatiseerd zijn door hun werk (Karin, 2017).

Het begint met af en toe een mindere dag, dan stijgende vermoeidheid na alleen een dag werken, uitlopend in reeds gespannen en vermoeid de (werk-)dag op te starten. Werkstress, overspanning en burn-out kunnen geleidelijk in elkaar overgaan.

Toetsing

In het klassieke classificatiesysteem van de DSM wordt dan bij de geestelijke gezondheidszorg niet van burn-out maar van ‘somatisch-symptoomstoornis met voornamelijk vermoeidheidsklachten’ gesproken. Deze klachten komen voort vanuit een situatie die NIET werkgerelateerd zijn: hier kun je bijvoorbeeld denken aan burn-out klachten door een langdurige zorg voor een zieke partner of ouder, gedragsproblemen van een kind of problemen binnen de relatie.
In een ander classificatiesysteem ICD-10 wordt wel van burn-out gesproken, als werkgerelateerde variant van een uitputtingssyndroom.
In Nederland wordt voor het vaststellen van burn-out gebruik gemaakt van de vragenlijsten ‘Maslach Burnout Inventory’ (MBI) en de ‘Vierdimensionele Klachtenlijst’ (4DKL). Een nieuwe tool is in de maak: Burn-out Assessment Tool (BAT), welk de onderstaande kernelementen van burn-out bevat.

Kernsymptomen van burn-out

Desart, Schaufeli & De Witte (2017) hebben burn-out opnieuw onder de loop genomen om de kern van burn-out nog beter te kunnen benaderen. Dit onderzoek wees de volgende kernelementen van burn-out uit:

1) Uitputting
De meest opvallende symptoom van burn-out. Hier gaat het om een ernstig verlies van energie dat ervoor zorgt dat mensen fysiek en psychologisch oververmoeid zijn. Echter is dit symptoom wel een noodzakelijke maar niet voldoende voorwaarde om van burn-out te kunnen spreken: hierbij behoren ook 2), 3) en 4)

2) Cognitief controleverlies
Geheugen- en prestatieproblemen, aandachts- en concentratiestoornissen lijken erg aanwezig.

3) Emotioneel controleverlies
Het lijkt erop dat mensen heftige emoties ervaren (woede- en/of huilbuien), een aangeven hier geen controle erop te hebben. Vaak is er ook een lage tolerantiegrens aanwezig.

4) Mentale distantie
Verwijst naar het feit dat mensen met burn-out een sterk weerstand tegen het werk hebben en zich uit het werk terugtrekken. Dat kan zich uitten in een afkeer naar hun werk, vermijden persoonlijke contacten met collega’s, functioneren op een automatische piloot, minder enthousiasme en interesse in hun werk.

Gevolg-symptomen

Echter als gevolg van een opeenstapeling van stress die veroorzaakt wordt door de boven genoemde kernsymptomen kunnen ook de volgende, uit het onderzoek geïdentificeerde symptomen optreden, die echter niet typisch voor een burn-out zijn:

1) Depressieve klachten
Mensen met burn-out voelen zich betekenisloos, hebben schuldgevoelens, twijfelen aan de zin van het leven en hebben moeite om plezier te ervaren.
Hier komt de in de praktijk helaas al te vaak plaatsvindende verwisseling uit voort: burn-out wordt verward met depressie.

2) Spanningsklachten
Deze kunnen psychosomatische zijn: hart-, ademhalings-, maag-, darm- of pijnklachten. Ook wordt gesproken van gedragsmatige spanningsklachten: slaapproblemen, overmatig piekeren, paniekaanvallen.